سیستم ترمز یکی از مهمترین بخشهای خودرو است که امنیت راننده و سرنشینان را تضمین میکند. بدون یک سیستم ترمز سالم، کنترل خودرو در شرایط اضطراری تقریباً غیرممکن است. در این مقاله با لنت، دیسک، کالیپر، بوستر و دیگر اجزای سیستم ترمز با زبانی ساده آشنا خواهید شد.
نقش ترمز در خودرو
وقتی شما پدال ترمز را فشار میدهید، همان لحظه مجموعهای از اجزا در سیستم ترمز خودرو فعال میشوند تا حرکت چرخها کاهش یابد و خودرو در نهایت متوقف شود. این فرآیند از تبدیل انرژی جنبشی، به انرژی حرارتی (گرما) با استفاده از اصطکاک بین قطعات ترمز استفاده میکند. بدون ترمز خوب، سرعتگیری خوب ممکن است، اما توقف امن نخواهد بود.
به عبارت دیگر: ترمز یعنی وقتی نیاز است سریعتر توقف کنی، خودرو همراهی کند.
نقش ترمز دستی در خودرو
ترمز دستی (یا پارکینگ) غالباً زمانی بکار میرود که خودرو در حالت ایستاده قرار دارد؛ مثلاً هنگام پارک کردن در مسیر شیبدار یا زمانی که میخواهید خودرو کاملاً ثابت بماند. اگرچه سیستم ترمز اصلی هنگام حرکت به کار میآید، اما ترمز دستی مکمل آن است برای زمانی که خودرو خاموش است یا در حالت پارک است.
ما تولیدکننده ایم، نه واسطه! با تولیدات قطعات لاستیکی خودرو دوام صنعت آشنا شوید.
سیستم ترمز خودرو از چه قطعاتی تشکیل شده است؟
یک سیستم ترمز استاندارد خودرو معمولاً شامل قطعات زیر است:
- لنت ترمز (Brake Pads)
- دیسک ترمز (Brake Disc/Rotors)
- کالیپر ترمز (Brake Caliper)
- بوستر ترمز (Brake Booster)
- سیلندر اصلی و روغن ترمز (Master Cylinder & Brake Fluid)
- خطوط هیدرولیکی و شلنگها
هر یک از این قطعات نقش حیاتی در توقف ایمن خودرو دارند و خرابی هر کدام میتواند خطرات جدی ایجاد کند.
عملکرد لنت ترمز
لنت ترمز یکی از قطعاتی است که مستقیماً با دیسک تماس دارد و نیروی ترمزگیری را ایجاد میکند.
عملکرد
وقتی پدال ترمز فشرده میشود، کالیپر لنتها را به سمت دیسک فشار میدهد و اصطکاک ایجاد میکند. این اصطکاک باعث کاهش سرعت خودرو و توقف آن میشود.
انواع لنت ترمز
- لنت آلی: نرم و کمصدا، اما عمر کوتاهتری دارد.
- لنت سرامیکی: عمر طولانی و عملکرد بهتر در دمای بالا.
- لنت فلزی: مناسب خودروهای سنگین و عملکرد بالا، اما صدای بیشتری تولید میکند.
عملکرد دیسک ترمز
دیسک ترمز که به چرخ متصل است، سطح تماس لنتها را فراهم میکند.
عملکرد
دیسک با چرخ میچرخد و وقتی لنتها به آن فشار میآورند، اصطکاک ایجاد شده باعث کاهش سرعت خودرو میشود.
انواع دیسکها
- دیسک ساده: (Solid) مناسب خودروهای سبک و استفاده روزمره
- دیسک سوراخدار یا شیار دار: مناسب خودروهای اسپرت و شرایط پر فشار، عملکرد خنککنندگی بهتر و کاهش گرما
عملکرد کالیپر ترمز
کالیپر ترمز نقش انتقال نیرو از سیستم هیدرولیک به لنتها را بر عهده دارد.
عملکرد
وقتی پدال ترمز فشار داده میشود، سیلندر اصلی روغن ترمز را به کالیپر میفرستد و کالیپر لنتها را روی دیسک فشار میدهد.
انواع کالیپر
- کالیپر ثابت: هر دو طرف لنت را فشار میدهد، معمولاً در خودروهای سنگین و اسپرت استفاده میشود.
- کالیپر شناور: تنها یک طرف لنت حرکت میکند، معمولی و رایج در خودروهای سواری.
عملکرد بوستر ترمز
بوستر ترمز یا تقویتکننده ترمز، نیروی پای راننده را افزایش میدهد تا ترمزگیری راحتتر و مؤثرتر شود.
عملکرد
با استفاده از خلأ موتور، بوستر فشار بیشتری به سیلندر اصلی منتقل میکند و باعث میشود نیاز به نیروی کمتر روی پدال ترمز باشد.
- مزیت
کاهش خستگی راننده در ترمزهای مکرر - افزایش ایمنی خودرو در شرایط ترمزهای ناگهانی
از دیگر محصولات باکیفیت ما در دوام صنعت، انواع روکش غلطک لاستیکی است. اگر میخواهید راهنمای جامعی از انواع روکش غلطک داشته باشید، مطالعه کنید.
انواع سیستم ترمز خودرو
سیستمهای ترمز خودرو را میتوان از نظر نوع عملکرد مکانیکی یا هیدرولیکی و وجود فناوریهای کمکی به چند دسته اصلی تقسیم کرد.
هر نوع ترمز، ویژگیها، مزایا و محدودیتهای خاص خود را دارد که در جدول زیر مشاهده میکنید:
نوع سیستم ترمز | توضیح عملکرد | مزایا | معایب | موارد استفاده معمول |
ترمز دیسکی (Disc Brake) | از یک دیسک فلزی متصل به چرخ و لنتهایی استفاده میکند که هنگام فشردن پدال، به دیسک فشار میآورند و اصطکاک ایجاد میکنند. | خنککنندگی عالی، عملکرد سریع، ترمزگیری یکنواخت، نگهداری آسان | هزینه بالاتر نسبت به ترمز کاسهای، نیاز به سرویس دقیقتر | چرخهای جلو اکثر خودروها، خودروهای اسپرت و سنگین |
ترمز کاسهای (Drum Brake) | شامل کاسهای فلزی است که داخل آن کفشکهای ترمز باز میشوند و به دیواره داخلی کاسه فشار میآورند. | ساختار ساده، هزینه تعمیر کمتر، مقاومت در برابر گرد و خاک | تهویه ضعیفتر، احتمال افت عملکرد در گرمای زیاد | معمولاً در چرخهای عقب خودروهای سواری و اقتصادی |
ترمز ABS (Anti-Lock Braking System) | حسگرهایی سرعت چرخ را کنترل میکنند و هنگام ترمز شدید، از قفل شدن چرخ جلوگیری میکنند تا فرمانپذیری حفظ شود. | افزایش کنترل خودرو در ترمز ناگهانی، کاهش لغزش، افزایش ایمنی | هزینه تعمیر بالا، نیازمند ECU و حسگرهای دقیق | تقریباً تمام خودروهای مدرن |
ترمز EBD (Electronic Brakeforce Distribution) | مکمل ABS است و نیروی ترمز را بین چرخهای جلو و عقب بر اساس وزن خودرو تنظیم میکند. | توزیع هوشمند فشار ترمز، بهبود پایداری در پیچها | وابسته به ABS، پیچیدگی الکترونیکی بیشتر | خودروهای جدید شهری و SUVها |
ترمز BA یا BAS (Brake Assist) | هنگام تشخیص ترمز اضطراری، به طور خودکار فشار بیشتری روی سیستم ترمز اعمال میکند. | کاهش فاصله توقف، کمک به رانندگان در شرایط استرس | گاهی فعالسازی ناگهانی در ترمزهای شدید | خودروهای مدرن با سیستمهای ایمنی فعال |
ترمز برقی (Electronic Parking Brake) | جایگزین ترمز دستی مکانیکی؛ با دکمه فعال میشود و به صورت خودکار در هنگام توقف یا حرکت فعال/غیرفعال میگردد. | راحتی در استفاده، اشغال فضای کمتر در کابین | نیاز به برق و سنسور، هزینه تعمیر بالا | خودروهای جدید یا لوکس |
ترمز احیایی (Regenerative Braking) | در خودروهای هیبریدی و برقی، انرژی ترمز به برق تبدیل و در باتری ذخیره میشود. | صرفهجویی در انرژی، افزایش راندمان | ساختار پیچیده، احساس متفاوت پدال ترمز | خودروهای هیبریدی و الکتریکی |
در اغلب خودروهای امروزی، ترکیبی از چند نوع سیستم ترمز استفاده میشود.
برای مثال، در یک خودروی سواری مدرن:
- چرخهای جلو دارای ترمز دیسکی هستند.
- چرخهای عقب ممکن است کاسهای یا دیسکی باشند.
- و کل سیستم تحت کنترل ABS + EBD + BA کار میکند تا بیشترین ایمنی و پایداری را فراهم کند.
مقایسه ترمز دیسکی و کاسه ای
ترمز دیسکی مناسب رانندگی در سرعت بالا، ترافیک سنگین و مسیرهای کوهستانی است؛ چون گرما را بهتر دفع میکند و ترمزگیری یکنواختتری دارد.
ترمز کاسهای بیشتر برای خودروهای اقتصادی یا محور عقب بهکار میرود؛ چون هزینه نگهداری پایینتری دارد و نیروی پارک (ترمز دستی) را بهتر حفظ میکند.
در واقع، خودروسازان معمولاً از ترکیب این دو استفاده میکنند تا تعادلی بین عملکرد، هزینه و دوام به دست آید؛ مثلاً:
دیسک در جلو + کاسه در عقب = بهترین ترکیب برای خودروهای سواری شهری
وزن ترمزها ؛ سنگین ترین ترمزها کدامند؟
وزن سیستم ترمز در خودرو، برخلاف ظاهر سادهاش، تأثیر مستقیم بر عملکرد، مصرف سوخت و هندلینگ (تعادل خودرو) دارد. ترمز سنگینتر معمولاً توانایی تحمل حرارت و فشار بالاتری دارد اما وزن بیشتر آن میتواند روی شتاب و نرمی حرکت خودرو تأثیر بگذارد.
بهصورت کلی، خودروهای سنگینتر (مثلاً کامیونها یا خودروهای ۴×۴ بزرگ) سیستم ترمزی با اجزای سنگینتر دارند: دیسکها بزرگتر، لنتها سنگینتر، کالیپرها با پیستونهای بیشتر. هر چه وزن خودرو و سرعت کاری بیشتر باشد، سیستم ترمز باید پرقدرتتر باشد تا بتواند گرما و فشار بالا را تحمل کند.
مهمترین نشانه برای بازدید عملکرد سیستم ترمز خودرو
سیستم ترمز برخلاف بسیاری از قطعات خودرو، کوچکترین ایراد در آن میتواند خطرساز باشد. بنابراین تشخیص زودهنگام نشانههای خرابی، نقش مهمی در حفظ ایمنی دارد.
در ادامه، چند علامت مهم که نشان میدهد زمان بررسی یا سرویس ترمز فرا رسیده، آورده شده است:
نشانه | توضیح | علت احتمالی |
صدای جیر یا سوت هنگام ترمزگیری | صدایی شبیه ساییده شدن فلز یا جیر جیر از چرخها شنیده میشود. | لنتها بیش از حد ساییده شده یا گرد و غبار فلزی روی دیسک جمع شده است. |
لرزش یا تکان در پدال ترمز | هنگام فشردن پدال، لرزش خفیف یا شدید حس میشود. | تاب برداشتن دیسک ترمز یا نصب ناصحیح لنتها |
کشیده شدن خودرو به یک سمت در هنگام ترمز | خودرو به سمت چپ یا راست منحرف میشود. | عملکرد نامتوازن کالیپرها، خرابی سیلندر چرخ یا اختلاف در ضخامت لنتها |
پدال ترمز بیش از حد نرم یا پایین رفتن آن | احساس میکنید پدال فرو میرود یا ترمز به درستی نمیگیرد. | وجود هوا در مدار هیدرولیک یا نشتی روغن ترمز |
چراغ هشدار ترمز یا ABS روشن میشود | یکی از چراغهای هشدار روی صفحه کیلومتر فعال میشود. | ایراد در حسگر ABS، کمبود روغن ترمز یا خطای الکترونیکی |
بوی سوختگی پس از ترمزگیری سنگین | پس از توقف، بویی مانند لاستیک سوخته احساس میشود. | گرمای بیش از حد در لنت یا گیرکردن کالیپر ترمز |
هر زمان یکی از این نشانهها را مشاهده کردید، بهتر است خودرو را در کوتاهترین زمان ممکن به تعمیرگاه مجاز ببرید.
تعویض بهموقع لنت، هواگیری سیستم و بررسی روغن ترمز از سادهترین راههای پیشگیری از خرابی پرهزینه هستند.
الزامات کارایی برای ترمزها
برای عملکرد ایمن و مطمئن، سیستم ترمز باید چند ویژگی اساسی داشته باشد:
- قدرت توقف بالا: توانایی متوقف کردن خودرو در کمترین فاصله ممکن
- پایداری در گرمای زیاد: عملکرد ثابت حتی در ترمزهای پیاپی یا سراشیبیها
- پاسخ سریع: واکنش فوری پس از فشردن پدال
- توزیع متعادل نیرو: ترمزگیری یکنواخت در چرخهای جلو و عقب
- عدم نشتی و سلامت مدار هیدرولیک: حفظ فشار کافی در سیستم
- کیفیت مناسب روغن ترمز: جلوگیری از افت فشار و خوردگی قطعات
رعایت این الزامات، ایمنی، طول عمر و عملکرد پایدار ترمز خودرو را تضمین میکند.
سیستم ترمز، خط اول دفاعی خودرو در برابر خطر است. هر چقدر موتور قدرتمند باشد یا طراحی خودرو چشمنواز، بدون ترمز سالم و دقیق، هیچکدام معنا نخواهند داشت. آشنایی با اجزای ترمز، نحوه عملکرد و علائم خرابی آن نهتنها برای مکانیکها بلکه برای هر رانندهای ضروری است.
نگهداری منظم، بررسی دورهای روغن ترمز و توجه به کوچکترین نشانههای غیرعادی میتواند تفاوت بین یک توقف ایمن و یک حادثه جدی باشد.
به خاطر داشته باشید: ترمز سالم، جان شما و همراهانتان را حفظ میکند.
نشانی ما: اصفهان، خیابان امام خمینی، خیابان بسیج، خیابان پاکمن، کوچه 110، پلاک 8
شماره تماس ثابت: 33686242_031
شماره تماس موبایل:09014504135
فکس:031-33686241
نشانی الکترونیکی:davam.rubberparts@gmail.com
اگر ترمز خودرو ناگهان خراب شد، چه باید کرد؟
- آرام و بدون ایجاد استرس خودرو را به کناره بکشید.
- از ترمز دستی (پارکینگ) به آرامی استفاده کنید تا خودرو متوقف شود.
- اگر حین حرکت ترمز اصلی از کار افتاد، از دنده پایینتر استفاده کنید و از نیروی موتور برای کاهش سرعت کمک بگیرید.
- هرچه سریعتر به تعمیرگاه مراجعه کنید؛ سیستم ترمز را جدی بگیرید زیرا مرتبط با امنیت است.
پیستون ترمز چیست؟
در داخل کالیپر یا سیلندر چرخ، پیستون (piston) هیدرولیکی وجود دارد که فشار روغن ترمز را دریافت میکند و لنتها را به دیسک فشار میدهد. اگر این پیستون گیر کند یا نشتی داشته باشد، کارکرد ترمزها مختل میشود.
ترمز خودرو های هیبریدی چگونه کار می کند؟
در خودروهای هیبریدی یا خودروهایی با سیستم بازیابی انرژی ترمز (Regenerative Braking)، بخشی از ترمزگیری توسط موتور الکتریکی و باتری انجام میشود و سپس ترمز مکانیکی معمولی فعال میشود.
همچنین سیستمهای هیبریدی ممکن است برای کاهش مصرف انرژی و افزایش عمر لنتها طراحی متفاوتی داشته باشند. البته این مبحث برای سیستم ترمز سنتی فقط مکمل است و اصول اولیه مشابه خودروهای بنزینی/دیزلی است.
